“Gagauziya Radio Televizionu” (GRT) var Gagauziya (Gagauz Yeri) avtonom-teritorial kurulmasının Cümne yayın kompaniyası. GRT dünnäädä tek olan yayın kuruluşu, angısının efirindä en çok gagauz dili öter.
GRT kendi redakțiya politikasını, reklamaylan komerțiya çalışkannıını erinä getirer Gagauziya (Gagauz Yeri) avtonom-teritorial kurulmasının «Teleradio yayını için»/«О телерадиовещании»/ Zakonun temellerinä görä hem Moldova Respublikasının audiovizual uurunda başka norma aktlarına uygun olarak.
“Gagauziya Radio Televizionu” baş keezi var sözlär – “Halklan bilä bir yoldan gideriz”. Bu üzerä da GRT çalışmasının uuru – çabukluu hem obyektivlıı, aslılıı, tarafsız olmayı, söz serbestliini hem plüralizmayı önä sürmäk prințiplarına dayanarak, üüsek uurda habercilik iç özünü, tele- hem radio programalarlan veb-materiallarını hazırlayarak, kurarak hem yayınnayarak herbir boydan vatandaşların meraklıını çeşitli haberlerin kabledilmesinä kanaat ettirmää.
Türlü janralarda yapılan televideniye programaları hem radio kolverimneri Gagauziya cümnesinin birleşmesinä, kaavileşmesinä hem ilerlemesinä, Avtonomiyada yaşayannarda, özelliklän gençlerdä, kulturaylan ruh paalılıkların dirilmesinä, vatan sevmesi duygusu terbiedilmesinä, gagauz halkın istoriyasının, adetlerinin, kulturasının propagandasına, insan hakların erinä getirilmesinä izmet etmektä çaarmakta bulunêrlar.
GRT’nın ayırı bir misiyası – Gagauziyanın ortak identikasının, dillerin hem kulturaların ilerlemesinin, özelliklän gagauz dilinin hem avtonomiya teritoriyasında yaşayan etnika grupaların dillerinin kullanmasına hem ilerlemesinä izmet etmäk, hem da gagauzların moldovalı cümneyä integrațiyası uurunda moldovan/romın dilinin üürenmesinä yardımcı olmak.
Gagauziya teritoriyasında “Gagauziya Radio Televizionu” Cümne yayın kompaniyasının kendi radioreleli stanțiyaları var. GRTnın tele- hem radio efirı kolaylıklan açık gagauzlu avtonomiyanın bütün teritoriyasında yaşayan insannara, hem da Moldovanın hem Ukrayinanın üülen tarafında bulunan kimi küülerinä hem kasabalarına. GRTnın televideniye signalını var nicä kabletmää dețimetra antenasının kolaylıınnan da.
TV kanalları:
TV 56 – Caltay
TV 49 – Çadır
TV 24 – Valkaneş
TV 47 – Kıpçak
TV 29 – Baurçu
TV 33 – Çöşmä küüyü
TV 49 – Komrat
GRTnın televideniye kanalı veriler moldovalı en büük telekomunikațiya kompaniyaların MOLDTELECOM (23-cü kanal) hem STARNET (32-ci kanal) yolunnan da hem TÜRKSAT (42 gradus) sputniindä dä.
Radio dalgaları:
Komrat – 102.1 FM
Çadır – 104.6 FM
Valkaneş – 103.6 FM
Gagauz radiosunun hem televideniyasının kurulmak istoriyası başlêêr geçän üzyılın 80-ci yıllarında. Gagauz dilindä ilk programa oldu “Bucaan dalgasında”, ani başladı çıkmaa “MSSR Gosteleradiosu” — nun tele- hem radio efirindä 1986-cı yıldan beeri. O zamannar Komratta vardı radio rayon redakțiyası, ama o da sayılardı “MSSR Gosteleradiosu” — nun.
1990-cı yılda Gagauziyada olan olaylar, yardımcı oldular o yılın Harman ayın (avgust) sonunda kurmaa Gagauz radiosunu, 1993-cü yılda da kuruldu “Gagauz dalgası” radiosu, ani 2 yıl vardı. 1995-ci “Gagauz dalgası” aktarıldı “Moldova Teleradiosu” Devlet kompaniyasına. O vakıtlar radio salt Komrat rayonunda yaşayannara etişirdi, ama Avtonomiya topraklarında gagauzça “lafedän” tek bir radioydu.
Televideniyanın dedesiydi “Komrat TV” studiyası, ani ilk programasını verdi efirä uzak 1989-cu yılda, eni yıl kurantların ötmesi altında. 1990-cı yılların sonunda yapılan diiştirilmä proțesların sonuçlarına görä televideniye oldu “Gagauz TV” regional televideniyası. 2000-ci yılda da, Moldovada TİKA (Türk İşbirlii hem Koordinațiya Agenstvosu) Başkannıın para hem tehnika yardımınnan, açıldı radionun yaratmak birlii, neyin üzerinä “Gagauziya Teleradiosu” Devlet kompaniyasının içindä radio hem televideniye bir media-struktura olarak birleştirildi. Bu statustakı kompaniya 7 yıl işledi, nedän sora da, Gagauziya Halk Topluşu tarafından 2007-ci yılda kabledilän «Закон о Радио и Телевидении» Zakonuna görä cümne kuruluşuna döndürüldü.
2016-cı yılın Baba Marta (mart) ayında Gagauziya Halk Topluşu kableti «О телерадиовещании» Zakonu, angısının düzeninä görä “Gagauziya Radio Televizionu” Cümne kompaniyası büünkü gündä çalışêr.
Türkiyenin TRT radio hem televideniye kompaniyasınnan işbirlii için protokol çerçevesindä, 2018-ci yıldan beeri GRT Cümne Yayın Kompaniyası TÜRKSAT sputniindän tele- hem radio yayınnarını yapêr.
“Mas-Mediyada plüralizmayı ilerletmäk uurunda Proekt” çerçevesindä 2018-ci yılda kompaniyanın yakın yıllara ilerlemäk strategiyasının aktuallaşmasında Evropa Soveti GRTya her taraftan yardımcı oldu (2012-ci yılda bu strategiya hep Evropa Sovetin yardımınnan hazırlandı). Hep bu proektın çerçevesindä bu sayt ta yapıldı.
GRT Cümne Kompaniyasının taa bir halklararası ortaa var – Franțiyadan IREX Europe kuruluşu. “Aktiv vatandaşlar olmakta gençlerä yardım” proektın çerçevesindä 2019-cu yılda GRTnın temelindä 10 talantlı hem harțaklı genç kişiyä Media-şkolası yapılacek. Proektın sonucu olacek şkolaya katılannarın tarafından birkaç gençlik programanın hazırlanması. Proekt verer kolayını zaametçilerimizin ustalık becerikliinin iiliştirilmesindä trening yapmaa.
2019-cu yılın başında GRT Kompaniyası katıldı Moldova Kinematografiyasının Milli Merkezinin proektına, angısı kolaylık verer milli kino yapmasına hem onun Gagauziya topraklarında propagandasına.
«Găgăuzia Radio Televizionu» (GRT) este o companie publică a unității teritoriale autonome Găgăuzia (Gagauz Eri). Este singura companie din lume în cadrul căreia emisiunile se difuzează preponderent în limba găgăuză.
GRT își realizează politica editorială, publicitară și activități comerciale în conformitate cu prevederile Legii UTA Găgăuzia «Cu privire la audiovizual»/«О телерадиовещании»/ și altor acte normative ale Republicii Moldova în domeniul audiovizualului. Punctul de reper al activității «Gagauzia Radio Televizionu» este un slogan — «Halklan bila bir yoldan gideeriz» («Împreună cu poporul mergem pe același drum»). Prin urmare, activitatea GRT este orientată spre satisfacerea intereselor tuturor categoriilor de cetățeni, în obținerea de informații diverse prin elaborarea, producerea și difuzarea materialelor de înaltă calitate, și, anume, difuzarea știrilor și emisiunilor despre popor și pentru popor, dar, de asemenea, materialelor web. Toată activitatea companiei publice se bazează pe principiile asigurării operativității și obiectivității, corectitudinii, imparțialității, libertății de exprimare și a pluralismului.
Emisiunile produse și difuzate de televiziune și radiou au menirea de a contribui la unificarea, consolidarea și dezvoltarea societății civile din Găgăuzia, renașterea valorilor culturale și spirituale a locuitorilor Autonomiei, în special în rândul tinerilor, educarea sentimentului de patriotism, promovarea istoriei, tradițiilor, culturii poporului găgăuz, respectarea drepturilor omului.
Misiunea specială a GRT constă în promovarea și dezvoltarea limbii, culturii și identității comune a Găgăuziei, în special utilizarea și dezvoltarea limbii găgăuze și a limbilor altor grupuri etnice, care locuiesc pe teritoriul autonomiei, precum și promovarea studierii limbii moldovenești/române cu scopul de asigurare integrării găgăuzilor în societatea moldovenească.
Radiodifuzorul public «Gagauzia Radio Televizionu» detine propriile posturi de televiziune a instalații, situate pe teritoriul Găgăuziei în orașele Comrat, Ceadîr-Lunga, Vulcănești și în satul Baurci. Dispozitivele pentru recepționarea și transmiterea semnalului, de asemenea, sunt instalate în satele: Joltai, Cișmichioi, Copceac.
Emisiunile și programele difuzate de compania GRT sunt disponibile tuturor locuitorilor autonomiei găgăuze, precum și în mai multe localități din raioanele de sud ale Moldovei și Ucrainei.
Un semnal de televiziune GRT poate lua prin intermediul unei antene simple.
Canalurile TV:
TV 56 – Joltai
TV 49 – Ceadîr-Lunga
TV 24 – Vulcănești
TV 47 –Copceac
TV 29 – Baurci
TV 33 — Cișmichioi
TV 49 – Comrat
De asemenea, postul de televiziune GRT este difuzat în rețelele celor mai mari companii moldovenești MOLDTELECOM (Canalul 23) și STARNET (Canalul 32), pe satelitul TURKSAT (42 de grade).
Frecvențele radio:
Comrat – 102.1 FM
Ceadîr — Lunga – 104.6 FM
Vulcănești – 103.6 FM
Istoria fondării radioului găgăuz și a televiziunii își ia începutul la sfârșitul anilor 80 ai secolului trecut. Primele programe TV în limba găgăuză «Bucaan Dalgasînda» (Pe undele Bugeacului), au fost difuzate la «Teleradioul de stat al RSSM» în anul 1986. Pe atunci în orașul Comrat radioul funcționa ca redacția raională, care era în componența «Teleradioul de stat al RSSM».
Evenimentele care au avut loc în Găgăuzia, în anul 1990 pe teritoriul actualei autonomii, au contribuit la crearea, la sfârșitul lunii august a anului 1990 radioului găgăuz, iar în anul 1993 s-a creat radioul «Gagauz dalgasî» (Undele Găgăuziei) care a existat 2 ani. În anul 1995 radioul «Gagauz dalgasî» a fost transferat la oficiul companiei de stat «Teleradio Moldova». În acea perioadă radioul a fost disponibil doar pentru locuitorii raionului Comrat, dar acesta a fost singurul radiou pe teritoriul Autonomiei, emisiunile căruia se difuzau în limba maternă a găgăuzilor.
La sfârșitul anului 1989 în orașul Comrat datorită entuziaștilor locali, a fost înființat studioul televiziunii «TV Comrat» emisiunea căruia a fost difuzat în noaptea de Revelion. În urma proceselor de reorganizare de la sfârșitul anilor 90, televiziunea a devenit regională și s-a numit «Gagauz TV». Iar în anul 2000, datorită suportului financiar și tehnic acordat de către Agenția Turcească pentru Cooperare şi Coordonare TIKA în Republica Moldova, a fost deschisă asociația creativă a radioului, în legătură cu ce a avut loc fuziunea radioului cu televiziune, într-o singură companie de stat «Teleradio-Găgăuzia». În acest statut compania a existat 7 ani, iar apoi a fost transformată în cea publică, conform Legii ”Cu privire la Radiou și Televiziune”, adoptată în anul 2007 de către Adunarea Populară a Găgăuziei.
În luna martie a anului 2016 Adunarea Populară a Găgăuziei a adoptat o nouă Lege «Cu privire la audiovisual», în conformitate cu prevederile căreia, compania publică «Gagauzia Radio Televizionu» își desfășoară activitatea pînă în prezent.
În cadrul acordului de colaborare cu compania de radio și televiziune TRT, radiodifuzorul Public GRT din anul 2018 difuzează programele televiziunii și a radioului prin satelitul TÜRKSAT.
În anul 2018 Consiliul Europei, în cadrul «Proiectului de promovare a pluralismului în Mass-Media» i-a oferit Companiei GRT un suport pentru actualizarea strategiei de dezvoltare a companiei pentru următorii ani (această strategie a fost elaborată în anul 2012, de asemenea, datorită sprijinului Consiliului Europei). Site-ul companiei, de asemenea, este creat în cadrul acestui proiect.
Un alt partener international al companiei publice GRT este organizația IREX Europe din Franța. În cadrul proiectului «Susținerea tinerilor în formarea lor ca cetățeni activi» în anul 2019, în cadrul GRT va fi organizată școala Mass-Media pentru 10 tineri ambițioși și talentați. Rezultatul final al proiectului va consta în crearea programelor de tinert de către participanți ai școlii. Proiectul prevede, de asemenea, sesiuni de training pentru îmbunătățirea competențelor profesionale a colaboratorilor companiei noastre.
La începutul anului 2019, compania GRT s-a implicat în proiectul Centrului Național al Cinematografiei din Moldova, care prevede promovarea filmului autohton, produs pe teritoriul Găgăuziei.
«Gagauziya Radio Televizionu» (GRT) является общественной вещательной компанией автономно-территориального образования Гагаузия (Gagauz Eri). Это единственная в мире вещательная организация, в эфире которой звучит преимущественно гагаузский язык.
GRT реализует свою редакционную политику, рекламную и коммерческую деятельность в соответствии с положениями Закона АТО Гагаузия «О телерадиовещании» другими нормативными актами Республики Молдова в области аудиовизуала.
Главным ориентиром деятельности «Gagauziya Radio Televizionu» является слоган — «Halklan bila bir yoldan gideeriz» («Вместе с народом идём одним путём»). Поэтому деятельность GRT направлена на удовлетворение интересов всех категорий граждан в получении разнообразной информации посредством разработки, производства, и распространения высококачественного новостного контента, теле- и радио программ, а также веб-материалов, основываясь на принципах обеспечения оперативности и объективности, достоверности, беспристрастности, свободы слова и плюрализма.
Производимые в разных жанрах телевизионные программы и радио передачи призваны способствовать объединению, укреплению и развитию гражданского общества Гагаузии, возрождению культурных и духовных ценностей у жителей Автономии, особенно у молодежи, воспитанию чувства патриотизма, пропаганде истории, традиций, культуры гагаузского народа, соблюдению прав человека.
Особой миссией GRT является содействие развитию языков, культуры и общей идентичности Гагаузии, особенно использованию и развитию гагаузского языка и языков других этнических групп, проживающих на территории автономии, а также содействие в изучении молдавского/румынского языка в целях обеспечения интеграции гагаузов в молдавское общество.
Общественная вещательная компания «Gagauziya Radio Televizionu» владеет собственными телевизионными мачтами, расположенными на территории Гагаузии в городах Комрат, Чадыр-Лунга, Вулканешты и в селе Баурчи. Устройства для приема и передачи сигнала также установлены в селах: Джолтай, Чишмикиой, Копчак. Теле – и радио эфир GRT доступен жителям всей территории гагаузской автономии, а также в ряде населенных пунктов южных районов Молдовы и Украины.
Телевизионный сигнал GRT можно принимать через обычную дециметровую антенну.
Каналы ТВ:
TV 56 – Джолтай
TV 49 – Чадыр-Лунга
TV 24 – Вулканешты
TV 47 –Копчак
TV 29 – Баурчи
TV 33 — Чишмикиой
TV 49 – Комрат
Также телеканал GRT транслируется в сетях крупнейших молдавских телекоммуникационных компаний MOLDTELECOM (23 канал) и STARNET (32 канал), на спутнике TURKSAT (42 градус).
Радио частоты:
Комрат – 102.1 FM
Чадыр — Лунга – 104.6 FM
Вулканешты – 103.6 FM
История становления гагаузского радио и телевидения берет свое начало в конце 80-х годов прошлого столетия. Первые программы на гагаузском языке «Bucaan dalgasında» («На Буджакской волне») стали выходить в теле и радио эфире Гостелерадио МССР в 1986 году. Радио тогда функционировало как районная редакция в Комрате.
События, происходившие в Гагаузии в 1990 – м году, способствовали созданию в конце августа того года Гагаузского радио, а в 93-м было образовано радио «Gagauz dalgasi» («Гагаузская волна»), которое просуществовало 2 года. В 1995 году «Gagauz dalgasi» было передано в ведомство Госкомпании «Телерадио Молдова». В тот период радио было доступно только жителям Комратского района, но оно продолжало быть единственным радио на территории гагаузской автономии, «говорящим» на родном языке гагаузов.
В конце 1989 года в Комрате местными энтузиастами была основана телевизионная студия «ТВ Комрат», первая программа которой вышла в эфир под бой новогодних курантов. В результате реорганизационных процессов в конце 90-х телевидение стало региональным и называлось «Гагауз ТВ». А в 2000-м году, при финансовой и технической поддержке Международной организации TİKA в Молдове, было открыто творческое объединение радио, в связи с чем произошло слияние радио и телевидения в единую медиа — структуру — Госкомпанию «Телерадио Гагаузии». В этом статусе компания просуществовала 7 лет, а затем была преобразована в общественную согласно принятому в 2007-м году Народным Собранием Гагаузии «Закону о Радио и Телевидении».
В марте 2016 года Народное Собрание Гагаузии приняло новый Закон «О телерадиовещании», в соответствии с положениями которого общественная компания «Gagauziya Radio Televizionu» осуществляет свою деятельность на сегодняшний день.
В рамках протокола о сотрудничестве с Турецкой компанией радио и телевидения TRT Общественная Вещательная Компания GRT с 2018 года осуществляет вещание теле – и радио эфира посредством спутника TÜRKSAT.
В 2018 году Совет Европы в рамках «Проекта по продвижению плюрализма в Масс-Медиа» оказал GRT всестороннюю поддержку по актуализации стратегии развития компании на ближайшие годы (данная стратегия была разработана в 2012 году также благодаря поддержке Совету Европы). Данный сайт также изготовлен в рамках этого проекта.
Еще одним международным партнером общественной компании GRT является организация IREX Europe из Франции. В рамках проекта «Поддержка молодёжи в становлении активными гражданами» в 2019 году на базе GRT будет проведена Медиа-школа для 10 амбициозных и талантливых молодых людей. Итогом проекта станет создание участниками школы ряда молодежных программ. Проект также предусматривает тренинги для улучшения профессиональных навыков сотрудников нашей компании.
Вначале 2019 года компания GRT включилась в проект Национального Центра Кинематографии Молдовы, который предусматривает пропаганду и продвижение кино отечественного производства на территории Гагаузии.