Var mı nicä düşünmää, ani bir insan 50 yıl sıravardı her gün işä şkolaya uroklarına geler hem nicä geler — alatlayarak, neçin deyni uşaklarsız o bir da gün yok nicä kalsın. Bir dä gün o yok nicä kaçırsın, neçin deyni uşaklar üürenmäk programasından var nicä geeri kalsınnar. Bu duygularlan 50 yıldan zeedä bizim kahramanımız fizika, astronomiya hem matematika uroklarını götürer. Komratlı Dmitiy Gradinar Alöna Terziya interviyusunda annattı zanaatına vazgeçilmäz sevgisi için, 50 yıllık mutlu evliliin saklılıklarını hem yaşanmış başka meraklı işleri için. 

Dmitiy Gradinar Komrat kasabasının anılmış «Hristakilerin» (bobasının tarafından) hem «Rakuların» (anasının tarafından) soyunun oolların birisi. Duuması Komratta 1942-ci yılda.

“Birkaç sıra ölümdän döndüm”

XX-ci asırdä gagauz halkının ecelinä düşän belaları bu adam aklısında tutmuş. Tutmuş, neçin deyni onarı görmüş hem onnardan kurtulmuş.

A.Terzi: “Ne yardım eder sizä bu yaşta ayakta bulunmaa hem büünnän büün uşakları üüretmää?”

«Bän pek çok bela bu yaşamakta gördüm. Onuştan da, bezbelli, bu yaşa etiştim. Birkaç sıra ölümdän döndüm. En ilkin 1945-ci yıldan tif hastalıınnan uulaştım, şükür anam beni ayaa kaldıdı. Tutêrım aklımda aaçlık vakıdını. Yoktu bir tenä birerdä. Birkaç yıl öncä bobamın beygiri ölmüştü, da o kıyamayıp gözelim deriyi sıbıtmaa, tavanda onu kurutmuştu. Büük batülarım ondan tasma yapardılar, biz da onu dişlerimizlän sıırardık. Bobamın çarıklarını da idik. Sora ilkyaz geldiynän taa kolay oldu. Başladık hardal, «babu kolacı», susay imää, birazdan sora pındık peydalandı. Zoordu pek. Anam bütün rayonu giidirärdi. Diil sade Komratta, ama bütün dolay küüylerdä dä anılmış terziydi, bizi kurtarmaa deyni, o yıllar hepsini sattı, ama en bitkidä dikmäk maşinkasını sattı, hep umutlanardı, ani bu bela bitecek da maşinkasını sıra gelmeyecek satmaa, ama… İnsanın arasında laf gidärdi, ani Romankuda (şindi Besarabka) tren vagonnarından ekin varmış nicä almaa. Anam da kaldırıp başını orayı toparlanêr. Elindä iki-üç gümüş varmış da verer onarı bir adama, angısı lääzımmış ekin versin. O adam sa, aldadıp anamı, kaçêr. Anam bunu annayıp, sansın sersem olêr da tren altına atlamaa isteer. Ama birkaç metra öteedä görer, nicä bir adamın üstündän tren geçer da onu iki parça yapêr. Anam birdän kendisinä geler, da evä döner. O yıllar bizi kurtarmaa yardım etti onun «avtoriteti», anamı hepsi bilärdi da ordan burdan çoyu uşaklara deyni bir iki trofa verärdilär. Te bölä çöplenä-çöplenä geçirdik o zor yılları».

“Uşaklar-benim yaşamam”. Pensiya zamanı sevgili işi brakmasına sebep olamaz

Gradinarlerin aylesindä üüredici yokmuş. Dmitriy Petrovici seçer karar bu zanaatı kabletmää lelüsunun teklifinä görä.

«1962-ci yılda bän Komradın 1-ci şkolasını başardım. İsteerim sölemää, ani biz ilk klastık, angısı ozaman bu eni yapılmış şkolayı başardık. 11 klas bitirmesi için dokument hem II-ci razräd avto-elekrik zanaatını da kablettik. Hep o yılın bän Tiraspolün T.Şevçenko adına pedagogika institutuna fizika hem matematika fakultetinä üürenmää girdim. 3-cü yıl beni askerä çaardılar. Askerliimi başladım Armeniyada, başardım ama Gruziyada. İnstitutu başardıktan sora beni yolladılar Komradın 5-ci şkolasına fizika hem matematika üüredicisi gibi işlemää. Bir yıldan sora beni geçirerlär Komradın 5-ci ikolasına, neçin deyni ozamannar bu şkolada yoktu kim fizika uroklarını yapsın. Taa beş yıldan sora bän geçerim Komrat dolayın üüremäk müdürlüün bölümünä metodist işlemää».

A.Terzi: Burayı geçtiynän üüredicilii braktınız mı?

«Yok, brakmadım. Üüretmäk müdürlüündän kaarä bän bir parça vakıt işledim «Leniskoe slovo» gazetasının redaktiyasında hem Komradın dolay ispolkomun kurumunda da. Ama nereyi da beni çaarmasalar, neredä da bän işlämesäm, bän hiç birzaman da şkolada üüretmeyi brakmadım….brakamadım, neçin deyni uşaklar — benim yaşamam».

A.Terzi: Siz vardı mı saydıınız kaç uşak sizin uroklarınızdan geçtilär bu yılların süresindä?

«Yoktur saydıım, ama bilerim, ani binnärlän. Çoyu onnardan ayırdılar fizikacılıı. Büün ya bizdä Gagauziyada, yada başka devletlerdä fizikayı şkolalarda götürerlär. Bu beni pek sevindirer».

Dmitriy Petroviç birkaç yıl pensiyada buluner, ama üüredicilii taa brakmaa neeti yok.

«Bän büünkü gündä dä işleerim, neçin deyni yok nicä yaşayım uşaklarsız. Büün bän şansora üürederim kendi ilk üürenicilerimin torunnarını. Şkolada aftada 15 saadım var (15 urok). Hem iki serbest günüm var. Etiştirerim hem uroklara hazırlamnaa hem başka işlärlän da zanaatlanmaa».

“50 yıl kol-kola gideriz”

A.Terzi: Bir büük olay bu yıl aylenizdä vardı, tamannandı 50 yıl nicä seçtiniz karar aylä kurmaa. Bu uzun ömürlü aylenin kısmetli olmasının bir saklılıı acaba var mı?

«Bän karımı tanıdım 1968-ci yılda. O benim senselelerimin kızlarınnan birerdä üürenärdi da onnarlan barabar bizä musaafirlää geldiydi. 6 ay biz yavkluluk ettik. Sora yaz geldiynän bän şkoladan otpuskamı aldım, kablettim otpuska paramı da satın aldım bir televizor hem kesin karar verdim, ani gelin getirerim. Bölä duudu bizim aylemiz. 50 yıl kol-kola gideriz. Geçirdik zoorlukları da, kısmetli zamannarı da birlikä. Var iki oolumuz, torunnarımız. Ne taa lääzım kısmet için?».

A.Terzi: Başka işlär söläärkän, biz bileriz, ani siz birkaç yıl şansora Gagauziyanın Aksakalları kurumunda işleersiniz. Annadınız bu iş için dä biraz.

«Bu kurumda 10 yıldan zeedä işleerim. Yardım ederim bu kurumun öndercilerinä. Ayakta saalıkta bulunarkan kararladım bu taraftan da faydalı olayım bir kimseyinä».

Ödüllär – çokyıllık professiolnal izmetin nışannarıdır

Dmitriy Petroviç kendi çokyıllık izmeti için halkına türlü uurlarda Devlet hem dolay uurları ödüllerinin saabisi oldu.

2005-cidä Komrat kasabasının şannı yaşayanı adını kabletti.

2013-cüdä ona Gagauziyanın şannı üüredicisi adı verildi.

Hep bu yıl Moldova Hukumeti ödülleer Dmitriy Petroviçi çokyıllık izmet için üüredicilik uurunda.

2019-cuda kabletti M.Çakir adına ordenını.

Avtor:A.Terzi